Historia Towarzystwa Przyjaciół Warszawy

Stanisław Lorentz (1899-1991), muzealnik i historyk sztuki, poseł na Sejm PRL IV kadencji z ramienia Stronnictwa Demokratycznego. Był absolwentem UW, gdzie studiował historię sztuki. Tu też w 1924 r. obronił doktorat, a w 1947 r. został profesorem. W latach 1929-1935 był konserwatorem zabytków województw wileńskiego i nowogródzkiego. W latach 1936-1982 r. — z przerwą na czas wojny — sprawował funkcję dyrektora Muzeum Narodowego. Był bodajże jedynym przedwojennym dyrektorem, który zachował swoją funkcję prawie przez cały okres Polski Ludowej. W latach wojny i tuż po niej niestrudzenie pracował na rzecz ochrony, ratowania i odzyskania dóbr kultury narodowej. W latach 1945-1951 kierował Dyrekcją Muzeów i Ochrony Zabytków. Był ekspertem UNESCO ds. zabytków. Jego niekwestionowanym osiągnięciem jest doprowadzenie do odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, o czym przesądziła decyzja Edwarda Gierka z 20 stycznia 1971 r. Budowy zamku doglądał z siedziby Towarzystwa Przyjaciół Warszawy (którego był prezesem) przy placu Zamkowym 10.

Adolf Ciborowski (1919-1987), architekt i urbanista, absolwent PW i jej profesor od 1975 r., naczelny architekt Warszawy (1956-1964), naczelny dyrektor programu ONZ ds. odbudowy Skopje w Macedonii (1964-1967), od 1985 r. poseł na Sejm PRL IX kadencji i członek Rady Państwa.

Janusz Durko (ur. 1915), historyk, archiwista i muzeolog, absolwent Wydziału Historycznego UW. Za działalność w okresie okupacji niemieckiej odznaczony został przez Instytut Yad Vashem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów świata (1989). Był najdłużej urzędującym dyrektorem w PRL, bowiem funkcję dyrektora Muzeum Historycznego m.st. Warszawy pełnił od 1952 do 2004 r. Jest jednym z siedmiu laureatów Medalu im. Króla Stanisława Augusta, nadawanego przez ZG TPW osobom najbardziej zasłużonym dla stolicy. Prof. Janusz Durko (wówczas jako doc. dr) wspólnie z prof. Aleksandrem Gieysztorem, prof. Stanisławem Herbstem, mgr. Józefem Kazimierskim, mgr. Tadeuszem Kurem (drugim, po Bronisławie Wróblewskim, sekretarzem generalnym TPW), prof. Zdzisławem Rajewskim i dr. Jerzym Wołczykiem objął latem 1963 r. kierownictwo Sekcji Historycznej TPW.

Juliusz Wiktor Gomulicki (1909-2006), edytor, eseista i varsavianista, wykładowca literatury i tekstologii na UW (1957-1960, 1983-1985), pracownik Instytutu Badań Literackich PAN, doradca naukowy Ossolineum. W 1994 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela m.st. Warszawy, jednak odmówił jego przyjęcia. Od 1980 r. członek ZG TPW.

Stanisław Herbst (1907-1973), historyk dziejów nowożytnych, historyk wojskowości, varsavianista, absolwent historii i historii sztuki na UW. Przed wojną pracował w różnych szkołach i uczelniach, m.in. w latach 1936-39 był starszym asystentem w Zakładzie Architektury Polskiej i Historii Sztuki Wydziału Architektury PW. W okresie hitlerowskiej okupacji był pracownikiem Referatu Żydowskiego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. W ostatniej fazie okupacji współpracował ze Stanisławem Lorentzem i Piotrem Biegańskim przy ratowaniu dzieł sztuki znajdujących się w mieście podczas powstania warszawskiego. Po wojnie pracował w różnych placówkach naukowych, aby w 1947 r. związać się z UW, gdzie w 1954 r. został profesorem. Na uniwersytecie był promotorem ok. 70 prac doktorskich. Współpracował z: Instytutem Historii PAN (1953-1961), Wojskową Akademią Polityczną (1957-1968), Mazowieckim Ośrodkiem Badań Naukowych w Warszawie oraz Żydowskim Instytutem Historycznym. Od 1956 r. do końca życia był prezesem Polskiego Towarzystwa Historycznego. Prof. Stanisław Herbst był wybitnym znawcą dziejów Warszawy i Mazowsza, a przede wszystkim nowożytnej historii wojskowości.

Józef Kępa (1928-1998), „zawodowy” działacz komunistyczny, od 1971 r. przewodniczący Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie (jego zastępcą był prof. A. Gieysztor), inicjator odbudowy Zamku Ujazdowskiego.

Jerzy Loth (1880-1967), prof. UW i WSH, rektor WSH (1945-1946), członek Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (1948-1961).

Tadeusz Łepkowski (1927-1989), historyk, absolwent UW, od 1967 r. prof. UW, przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Instytucie Historii PAN (od 1980), członek ZG TPW (1964-1967).

Aleksander Gieysztor (1916-1999), historyk mediewista, Kawaler Orderu Orła Białego, absolwent IH UW (1937), kierownik Wydziału Informacji w BIP Komendy Głównej Armii Krajowej w okresie okupacji hitlerowskiej, profesor historii Polski średniowiecznej i nauk pomocniczych historii w IH UW (1949), dyrektor IH UW (1955-1975), członek PAN (od 1971), prezes PAN (1980-1984, 1990-1992), prezes Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1986-1992). W 1964 r. podpisał tzw. List 34 intelektualistów do premiera Cyrankiewicza, w którym domagano się zmiany polskiej polityki kulturalnej zgodnie z prawami zagwarantowanymi w konstytucji z 22 lipca 1952 r. W 1975 r. został wiceprzewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, a następnie — aż do 1991 r. jego dyrektorem. W 1992 r. otrzymał od Rady Warszawy tytuł Honorowego Obywatela Miasta Warszawy. Był członkiem licznych polskich i zagranicznych stowarzyszeń i organizacji, a także doktorem honoris causa licznych uniwersytetów.

Roman Piotrowski (1895-1988), architekt i działacz polityczno-gospodarczy, kierownik Biura Odbudowy Stolicy i wiceprezydent Warszawy (1945-1948), komisarz odbudowy stolicy (od 1947), kierownik Ministerstwa Budownictwa (1949-1956), po czym został ministrem budownictwa miast i osiedli.

Zygmunt Skibniewski, architekt, uczeń Le Corbusiera, współzałożyciel Biura Odbudowy Stolicy (BOS), autor pierwszych planów odbudowy Warszawy, dyrektor Biura Urbanistycznego Warszawy (powstałego po likwidacji BOS w 1949 r.), prof. na Wydziale Architektury PW, prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich (1965-1969).

Czesław Kotela, inżynier architekt, Naczelny Architekt Warszawy (1965-1972).

Zygmunt Dworakowski (1905-1971), polityk, działacz samorządowy, ambasador PRL w Grecji i na Cyprze (1960-1966).

Jan Kazimierczak (1910-2011), pedagog, działacz społeczno-oświatowy, poseł, członek ZG TPW (1967-1970), wiceprezes Oddziału Sadyba-Wilanów TPW (1966-1972).

Julian Kulski (1892-1976), w 1935 r. powołany został przez prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego na jego zastępcę. Wiceprezydentem Warszawy był do 28 października 1939 r. Od tego dnia do 5 sierpnia 1944 r. pełnił funkcję komisarycznego burmistrza miasta Warszawy, działającego z upoważnienia i pod nadzorem władz niemieckich. 5 sierpnia 1944 r. przekazał władzę drugiemu wiceprezydentowi z czasów Starzyńskiego, Marcelemu Porowskiemu, prezydentowi powstańczej Warszawy. Przez cały okres okupacji współpracował z władzami polskiego państwa podziemnego, tym niemniej wielokrotnie wysuwano wobec niego zarzuty o kolaborację z Niemcami. Dopiero po kilkudziesięciu latach sprawa została definitywnie wyjaśniona, a dowodem tego jest nadanie jednej z ulic Mokotowa jego imienia. Obecnie ursynowski oddział TPW podjął starania o uhonorowanie go pomnikiem.

Jerzy Albrecht (1914-1992), ekonomista, działacz komunistyczny, minister finansów (1960-1968).

Stanisław Szwalbe (1898-1996), w okresie międzywojennym współzałożyciel Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM) oraz Stołecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego, w TPW pełnił m.in. funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej (1967-1970).